Σεργιάνι στα αρωματικά μονοπάτια της μαστίχας και στην ετήσια Γιορτή της στα Μαστιχοχώρια Χίου

By katermarinaki23 Αυγούστου 2017

Σύμφωνα με την παράδοση της Μυροβόλου Χίου, οι σκίνοι άρχισαν να δακρύζουν όταν, περί το 250 μ.Χ., μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος, τον οποίο κατεδίωξαν οι Ρωμαίοι επειδή ήταν Χριστιανός. Ο Άγιος, προκειμένου να ξεφύγει, τράπηκε σε φυγή κοντά στα Μεστά και εκείνη ακριβώς την στιγμή εμφανίστηκε ένας άσπρος ίππος, με τον οποίο έφτασε ως τα Νότια χωριά της Χίου, έχοντας ήδη τραυματιστεί σοβαρά. Μην αντέχοντας άλλο ο Άγιος κάθισε κάτω από ένα σκίνο, ο οποίος τον λυπήθηκε για τα βασανιστήριά του και δάκρυσε. Τα ευωδιαστά εκείνα δάκρυα, είναι αυτά που μέχρι σήμερα ονομάζουμε μαστίχα και παράγονται μόνο στην Νότια Χίο, στα περίφημα Μαστιχοχώρια και πουθενά αλλού στον κόσμο! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι εδώ βρίσκεται και το εξαιρετικά ενδιαφέρον Μουσείο Μαστίχας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Ακολουθήστε με σε ένα φωτογραφικό σεργιάνι στους δρόμους παραγωγής της μαστίχας και στην ευωδιαστή Γιορτή της, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε ένα διαφορετικό από τα 24 Μαστιχοχώρια.

*Μαστίχα* ονομάζεται, λοιπόν, η αρωματική φυσική ρητίνη, που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο (Pistacia lentiscus var. chia), το οποίο καλλιεργείται στη *Χίο* και συγκεκριμένα στο νότιο τμήμα του νησιού, ιδιαίτερα δε στα παρακάτω περίφημα *Μαστιχοχώρια*: Λιθί, Βέσσα, Ελάτα, *Μεστά*, Ολύμποι, Πυργί, Αρμόλια, Καλαμωτή, Πατρικά, Φλάτσια, Νένητα, Βουνό, Κοινή, Παγίδα, Καταρράκτης, Έξω Διδύμα, Μέσα Διδύμα, Μερμήγκι, Θολοποτάμι, Καλλιμασιά, Νεοχώρι, Θυμιανά, Βαβίλοι, Άγιος Γεώργιος Συκούσης. Η *μαστίχα* χρησιμοποιείται στην παρασκευή τροφίμων και φαρμάκων, καθώς και στη βιομηχανία. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, οι γυναίκες που καθαρίζουν με προσοχή το *μαστίχι*, αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες εικόνες στα γραφικά δρομάκια των *Μαστιχοχωρίων*.

Το περίφημο δάκρυ του σκίνου!
Η *μαστίχα* από την αρχαιότητα είχε πολλές χρήσεις. Στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστή για τις ιατροφαρμακευτικές της ιδιότητες. Οι Αιγύπτιοι την χρησιμοποιούσαν για την ταρίχευση των νεκρών. Οι Ρωμαίοι και οι Τούρκοι έφτιαχναν οδοντογλυφίδες από ξύλο σκίνου για να καθαρίζουν και να λευκαίνουν τα δόντια τους, αλλά και να αρωματίζεται η αναπνοή τους. Στην σημερινή εποχή η πιο ευρεία χρήση της είναι ως τσίχλα ή άρωμα για την ζαχαροπλαστική, αλλά και την μαγειρική, ενώ γνωστό είναι και το λικέρ *μαστίχας*. Το μαστιχέλαιο χρησιμοποιείται επίσης στην επιπλοποιία και στην κατασκευή μουσικών οργάνων, όπως και στην ιατρική, φαρμακευτική, ορθοδοντική, αρωματοποιΐα κ.λπ.

Προς τα τέλη του Μαΐου όλοι οι καλλιεργητές *μαστίχας* «φτιάχνουν» τους σκίνους, καθαρίζουν δηλαδή το έδαφος γύρω από τη βάση του κορμού τους, από τα χόρτα και τα φύλλα, δημιουργώντας το λεγόμενο «τραπέζιο», ενώ τον Ιούνιο ξεκινά η εντατική προετοιμασία των σκίνων. Τον Ιούλιο οι μαστιχοπαραγωγοί ρίχνουν ασπρόχωμα στα «τραπέζια» των σκίνων, χώμα το οποίο προμηθεύονται από την *Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου* (Ε.Μ.Χ.), σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια, που το έβγαζαν οι ίδιοι από τα σπλάχνα της γης τους.

Μετά τις 15 Ιουλίου αρχίζουν το «κέντημα ή κέντος», δηλαδή το χάραγμα του μαστιχόδεντρου προκειμένου να δακρύσει. Αυτή η διαδικασία, που ολοκληρώνεται στα τέλη του Αυγούστου, γίνεται εξ ολοκλήρου με τα χέρια και μάλιστα τις πρώτες πρωινές ώρες. Στα μέσα του Σεπτέμβρη ξεκινά η συλλογή της *μαστίχας*. Τα δάκρυα του σκίνου πέφτουν στο ασπρόχωμα είτε σε μεγάλες ποσότητες, οπότε και δημιουργούν μία «πίτα», όπως η εικονιζόμενη…

…είτε σε μικρές σταγόνες, που δημιουργούν τα πανέμορφα αυτά δάκρυα *μαστίχας*, τα οποία λαμποκοπούν στον ήλιο σαν πραγματικά διαμαντάκια!

Από τον Νοέμβριο -και για το μεγαλύτερο μέρος του χειμώνα- αρχίζει το καθάρισμα του *μαστιχιού*…

…μία κοπιαστική, λεπτή και μακροχρόνια εργασία, που αφαιρεί τα ξένα σώματα από το *μαστίχι* -φύλλα, ξύλα, πετραδάκια κ.λπ.- και κάνει τα χωριά παραγωγής του να μοσχοβολούν από το θεσπέσιο άρωμά του!

Το καθάρισμα γίνεται συνήθως σε παρέες γυναικών, τις «δανεικές», που συγκεντρώνονται σε διαφορετικό κάθε μέρα σπίτι και βοηθούν η μία την άλλη, δανείζοντας -εξ ου και η τοπική ονομασία- χρόνο και κόπο, στο πλαίσιο μιας αρμονικής κοινωνικής συνύπαρξης.

Τοποθετούν το *μαστίχι* σε μεγάλα «σινιά» (ταψιά) και με μικρά μαχαίρια καθαρίζουν και αφαιρούν από πάνω του τα φύλλα, τις πέτρες και ό,τι άλλο σπιλώνει την απόλυτη λευκότητα και την διαφάνειά του! Μετά το καθάρισμα το *μαστίχι* πλένεται με νερό και σαπούνι και απλώνεται να στεγνώσει σε δροσερό μέρος, πριν παραδοθεί στην *Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου*.

Ευχαριστώ θερμά τις κυρίες Μαρία Λικουρίνα (δεξιά) και Στρατούλα Νησιώτου, τις τόσο αγαπημένες νύφη και πεθερά, που καθάρισαν για χάρη μου το *μαστίχι* τους, όπως και τον Πρόεδρο των *Μεστών* Ηλία Αυγουστίδη για την γενικότερη πολύτιμη βοήθειά του στην καταγραφή της διαδικασίας παραγωγής τόσο της *μαστίχας*, όσο και της σούμας.

Τα Μεστά και ο Πολιτιστικός τους Σύλλογος ήταν φέτος (2017) οι οικοδεσπότες της Γιορτής της Μαστίχας, που πραγματοποιήθηκε πλημμυρίζοντας την πλατεία του χωριού και τους γύρω δρόμους με γεύσεις, αρώματα, μουσικές, χορούς και δρώμενα απ’ όλα τα Μαστιχοχώρια. Η επιλογή του χωριού – διοργανωτή της εκδήλωσης γίνεται κάθε χρόνο με κλήρωση, με την συμμετοχή όμως στην Γιορτή όλων των χωριών, τα οποία παρουσιάζουν στο ασφυκτικά συγκεντρωμένο πλήθος επισκεπτών θεατρικά -συνήθως χιουμοριστικά- δρώμενα, τα χορευτικά τους συγκροτήματα με τις υπέροχες τοπικές φορεσιές και, βεβαίως, ο Σύλλογος του κάθε χωριού στήνει τον δικό του ξεχωριστό πάγκο, γεμάτο με τοπικά εδέσματα, με τα οποία κερνούν όλους ανεξαιρέτως τους συμμετέχοντες.

Η κεντρική πλατεία των *Μεστών* κατάμεστη από κόσμο, που αναμένει με ανυπομονησία την έναρξη των θεατρικών δρωμένων και των χορευτικών από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους των *Μαστιχοχωρίων*.

Λίγο νωρίτερα το ενδιαφέρον όλων ήταν στραμμένο στα δρομάκια γύρω από την πλατεία…

…όπου οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι των χωριών έχουν στήσει τους πάγκους με τα τοπικά εδέσματα.

Η ώρα σημαίνει 20.00 και το σύνθημα της εκκίνησης δίνεται!

Στον πάγκο του Πολιτιστικού Συλλόγου *Μεστών* -διοργανωτή της φετινής εκδήλωσης- επικρατεί οργασμός δουλειάς…

…μιας και οι αφράτοι τηγανίτες ετοιμάζονται επιτόπου από τα επιδέξια χέρια ντόπιων νοικοκυρών του χωριού -η ταχύτητά τους πραγματικά με εξέπληξε!-…

…τυλίγονται σε στρώμα ζάχαρης και τρώγονται απολαυστικά! Οι τηγανίτες είναι το γλυκό που προσφέρεται σε κάθε χαρούμενη στιγμή του χωριού.

Το αλμυρό κέρασμα των *Μεστών* ήταν καναπεδάκια με ντόπια -πραγματικά πεντανόστιμη- κοπανιστή και ντοματάκι.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαμωτής κέρασε τα κεφτεδάκια του…

…μπουκίτσες καλαμωτούσικου ζυμωτού ψωμιού με επίσης καλαμωτούσικο, σπιτικό τυρί μαστέλο -μαλακό, λευκό τυρί από αγελαδινό γάλα, χωρίς επιδερμίδα, με ελαφρά αλμυρή γεύση, που αποτελεί εξαιρετικό μεζέ όταν ψηθεί-…

…και ομορφοστολισμένες πιατέλες με μεθυσμένα (σκαλτσούνια)…

Στον πάγκο του ο Εξωραϊστικός – Πολιτιστικός Σύλλογος Φίλων Λιθίου «Ο Αληθής Λιμήν» -πόσο εύηχο και ταιριαστό όνομα αλήθεια- είχε…

…ψωμάκια με κοπανιστή και ντοματάκι, γαριδούλες τηγανητές -λιμήν και ψαροχώρι γαρ-…

Ο Μορφωτικός Σύλλογος Πυργίου «Γ. Θεοτοκάς» προσέφερε σαλάτα με ντόπια πυργούσικα ζαρζαβατικά, φασόλια μαυρομάτικα…

…όπως η εικονιζόμενη μαλαθρόπιτα με κύριο συστατικό της το μάραθο (μάλαθρο).

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αρμολίων «Το Κάστρο» κέρασε όλους τους επισκέπτες της Γιορτής με μία τεράστια ποικιλία από αρμολούσικες πίτες…

…από τυρόπιτα, σπανακόπιτα και πρασόπιτα, μέχρι μακαρονόπιτα…

Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ολύμπων μας κέρασε κυρίως γλυκίσματα…

…όπως τα φοινίκια (αμέλωτα μελομακάρονα)…

…τα βραχόλια (όχι βραχιόλια!) με γέμιση κολοκύθας και τυριού…

Τοπικά προϊόντα και στον μοναδικό πάγκο ιδιώτη επιχειρηματία, που συμμετείχε στην εκδηλωση (www.taste-mesta.gr).

Το πανέρι με τους ξηρούς καρπούς υπήρχε σε όλους σχεδόν τους πάγκους των χωριών που συμμετείχαν.

Στη συνέχεια της βραδιάς η κεντρική πλατεία των Μεστών αποτέλεσε το ιδανικό σκηνικό για την παρουσίαση του καλλιτεχνικού μέρους της εκδήλωσης, όπου οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι παρουσίασαν θεατρικά δρώμενα, χορευτικά, αναπαραστάσεις τοπικών εθίμων και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα. Το σύνολο του πραγράμματος παρακολούθησαν, όπως ήταν φυσικό, τόσο ο Πρόεδρος της Κοινότητας Μεστών Ηλίας Αυγουστίδης, όσο και ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεστών Μιχάλης Παπαλιώδης, με σύσσωμα τα Συμβούλιά τους. Παρευρέθηκαν επίσης: ο Βουλευτής Χίου Νότης Μηταράκης, ο Αντιδήμαρχος Νότιας Χίου Ανδρέας Βεργίτσης, ο Πρόεδρος του Νομικού Προσώπου του Δήμου Χίου Παντελής Καμπούρης, ο Πρόεδρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου Γεώργιος Τούμπος και πλήθος κόσμου από όλα τα Μαστιχοχώρια. Ευχόμαστε ολόψυχα σε διοργανωτές και συμμετέχοντες να είναι καλά και να πραγματοποιούν την Γιορτή της Μαστίχας για τα επόμενα πολλά χρόνια. Να σημειώσουμε ότι οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Ελάτας και Βέσσας δεν συμμετείχαν στην φετινή, 5η διοργάνωση, λόγω πένθους.

Ο πρώτος Σύλλογος που -τιμής ένεκεν- παρουσίασε το καλλιτεχνικό του πρόγραμμα, ήταν ο διοργανωτής Πολιτιστικός Σύλλογος *Μεστών*…

…το δρώμενο του οποίου παρακολουθούν με προσοχή ο Πρόεδρος των *Μεστών* Ηλίας Αυγουστίδης και ο ιερέας του χωριού π. Κωνσταντίνος Θηριανός…

…αλλά και εκατοντάδες επισκέπτες και ντόπιοι, που κατέκλυσαν την κεντρική πλατεία των *Μεστών* και τους γύρω δρόμους.

Ο δραματοποιημένος «Μισεμός» βρίσκεται σε εξέλιξη, με τους συγγενείς και φίλους να αποχαιρετούν τον άνθρωπό τους, που φεύγει…

…για τα ξένα, φορτωμένος με τα λιγοστά του υπάρχοντα.

Ακολούθησε το χορευτικό συγκρότημα του Εκπολιτιστικού – Εξωραϊστικού Συλλόγου Ολύμπων με το έθιμο της ημέρας του Άη-Γιώργη, σύμφωνα με το οποίο οι κοπέλες του χωριού τραγουδούν και συγχρόνως χορεύουν το τραγούδι του Αγίου, που αφηγείται την εξόντωση του δράκου από τον καβαλάρη Άγιο. Οι φορεσιές των κοριτσιών είναι καθημερινές, αλλά και νυφιάτικες.

Ο ίδιος Πολιτιστικός Σύλλογος παρουσίασε επίσης το «Αμάχεμα», την διαπόμπευση δηλαδή του κλέφτη με το δέσιμό του, το βρίσιμο και την ρίψη εναντίον του πετρών, σκουπιδιών και σάπιων προϊόντων.

Το «Αμάχεμα» στιγμάτιζε ανεξίτηλα όχι μόνο τον συλληφθέντα και διαπομπευθέντα, αλλά και τους απογόνους του!

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αρμολίων «Το Κάστρο» παρουσίασε αρχικά το video με θέμα «Ήθη, μύθοι κι έθιμα» και στη συνέχεια παραδοσιακούς χορούς.

Ο Μορφωτικός Σύλλογος Πυργίου «Γ. Θεοτοκάς» δραματοποιεί «Το Προξενιό» και όταν πια «Έγινε ο σασμός», όπως μας πληροφορεί ο προξενητής…

…όλοι χορεύουν τον πυργούσικο νυφιάτικο χορό.

Ακολουθεί ο Εξωραϊστικός – Πολιτιστικός Σύλλογος Φίλων Λιθίου «Ο Αληθής Λιμήν» με τους παραδοσιακούς χορούς του…

…και τον διαδέχεται ο Προοδευτικός Όμιλος Καλαμωτής, ο οποίος αρχικά παρουσίασε video με θέμα τα καλαμωτούσικα έθιμα του Προξενιού και του Γάμου…

…και στη συνέχεια παραδοσιακούς χορούς, αναπαριστώντας ένα γαμήλιο γλέντι.

Και του χρόνου με υγεία για την επόμενη Γιορτή Μαστίχας σε ένα διαφορετικό, αλλά πάντοτε πανέμορφο Μαστιχοχώρι!

Ολοκληρώνοντας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά, για την άψογη φιλοξενία τους στα Μεστά, τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού και προσωπικά τον Πρόεδρό του Μιχάλη Παπαλιώδη, τον Γιάννη Μόγια μέλος του Συλλόγου και ιδιοκτήτη του Medieval Castle Suites– και τον Πρόεδρο των Μεστών Ηλία Αυγουστίδη. Για τις μετακινήσεις μας από/προς το νησί καθώς και εντός του νησιού ευχαριστούμε αντίστοιχα την αξιόπιστη εταιρεία Βlue Star Ferries, που με πυκνά δρομολόγια εξυπηρετεί κατά τη διάρκεια ολόκληρου του χρόνου και βεβαίως το καλοκαίρι τα νησιά του Βορείου Αιγαίου -όπως άλλωστε και του Νοτίου, αλλά και την Κρήτη-, καθώς και το Υπεραστικό ΚΤΕΛ Χίου, που με τα πολυτελή λεωφορεία του μας μετέφερε άνετα παντού.