Ανάμεσα στην Κέα και την Σέριφο και με έκταση 99 τ.χλμ βρίσκεται η Κύθνος, τα γνωστά Θερμιά, λόγω των διάσημων ιαματικών λουτρών τους. Είναι το κοντινότερο νησί των Κυκλάδων ταξιδεύοντας από τον Πειραιά, αφού μόλις μετά από 3ωρο ταξίδι, το πλοίο προσεγγίζει στον Μέριχα, το όμορφο λιμάνι της Κύθνου.

Τα αιγαιοπελαγίτικα χρώματα απλώνονται σαγηνευτικά μπροστά στα μάτια μας. Το γαλάζιο τ’ ουρανού και το βαθύ μπλε της θάλασσας, εναλλάσσονται με το λευκό των σπιτιών και την καφετιά απόχρωση της πέτρας. Οι ξερολιθιές συγκρατούν το άγονο έδαφος στις ιδιοκτησίες των κατοίκων, που αγαπούν και μοχθούν για την γη τους αιώνες τώρα. Οι ακτές της Κύθνου είναι δαντελωτές, με συνολικό μήκος που ξεπερνά τα 104χλμ. και περισσότερους από 50 κόλπους, ορμίσκους και παραλίες! Προς τα δυτικά η ασφαλέστερη απ’ όλες είναι ο Μέριχας, γι’ αυτό και χρησιμοποιήθηκε ως λιμάνι του νησιού. Μπορούμε να κολυμπήσουμε στην παραλία του λιμανιού με τ’ αρμυρίκια, χαζεύοντας τα καΐκια και τις βάρκες να λικνίζονται στα ήσυχα νερά!

Εκτός από την παραλία του Μέριχα, οι επιλογές για μπάνιο είναι κυριολεκτικά αμέτρητες!  Στην Επισκοπή με την εύφορη κοιλάδα της. Στην Απόκρουση, στη Φυκιάδα και στην Κολώνα, όπου υπάρχει και ένας εντυπωσιακός αμμώδης ισθμός.

Κι ακόμα στα Μαρτινάκια, στον Άγιο Στέφανο, στον Άγιο Δημήτρη, στο Λιοτρίβι, στο Σιμουσί…

Μόλις 8 χλμ. δρόμου χωρίζουν τον Μέριχα από την πρωτεύουσα του νησιού, την Χώρα ή Μεσαριά.

Στους δρόμους και στις αυλές, ανάμεσα στα χαρακτηριστικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, κατάλευκα σπίτια, θαυμάζουμε ζωγραφισμένα ψάρια, πουλιά και λουλούδια, που ομορφαίνουν τα, ούτως ή άλλως, γραφικά πλακόστρωτα του χωριού. Χαρακτηριστικές είναι οι φωτογραφίες που ακολουθούν.

Επισκεπτόμαστε τις πιο σημαντικές εκκλησίες του χωριού. Την Αγία Τριάδα, την Μεταμόρφωση του Σωτήρα με αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τον Άγιο Σάββα (17ου αι.). Λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται η Μονή της Παναγίας του Νίκους, που το 1821 λειτουργούσε ως σχολείο. Οι εικόνες που ακολουθούν παρουσιάζουν χαρακτηριστικές γωνιές της Χώρας της Κύθνου.

Το μεσόγειο χωριό της Δρυοπίδας μας παραπέμπει στους πρώτους κατοίκους του νησιού, τους Δρύοπες. Οι κόκκινες κεραμιδένιες στέγες των σπιτιών -τόσο σπάνιες στις Κυκλάδες- με τα νεοκλασσικά ακροκέραμα παιχνιδίζουν κάτω από το φως του ήλιου, θυμίζοντάς μας ότι στο χωριό αυτό αναπτύχθηκε η κεραμική τέχνη.

Αξιόλογες εκκλησίες της περιοχής είναι ο Άγιος Μηνάς, με ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο και επισκοπικό θρόνο, η Αγία Άννα, η Μητρόπολη του χωριού, καθώς και τα Μουσεία: το Βυζαντινό-Εκκλησιαστικό και το Λαογραφικό.

Κοντά στη Δρυοπίδα, στην τοποθεσία Φιρές και σε υψόμετρο 180 μ. βρίσκεται το σπήλαιο Καταφύκι, ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας, με συνολικό μήκος 150 μ. -με αρκετές μικροδιακλαδώσεις- και ύψος που κυμαίνεται από 2 έως 5 μέτρα, ενώ σε μερικά σημεία φτάνει και τα 10 μ.Η πρόσβαση είναι εύκολη, ακολουθώντας τη διαδρομή μέσα από τα λιθόστρωτα  δρομάκια που καταλήγουν στο χώρο της εισόδου, τη «Μεγάλη Πλατεία», τοξωτού σχήματος με πλάτος 20 μ. και ύψος 2,5 μ. Το σπήλαιο στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε από τους ντόπιους είτε ως καταφύγιο, όταν απειλούνταν από εχθρικές επιθέσεις, είτε -σύμφωνα με το έθιμο-, ως τόπος εορτασμού μετά την Ανάσταση. Ακόμα συνδέεται με τοπικούς θρύλους, που το θέλουν να είναι χώρος κατοικίας για Νεράιδες. Αναφορές για το σπήλαιο βρίσκουμε σε περιηγητές και επιστήμονες. Πρώτος επισκέπτης αναφέρεται ο Γερμανός γεωλόγος G. Fiedler το 1841.

Συνεχίζοντας, ο δρόμος μάς οδηγεί στην Κανάλα, στα Ν.Α. του νησιού. Το ομώνυμο μοναστήρι της Παναγίας, με την θαυματουργή εικόνα, που βρίσκεται κτισμένο στην πλαγιά του λόφου και ένα πανέμορφο πευκοδάσος, που απλώνεται μέχρι το γιαλό, δίνουν μια ανάσα δροσιάς στο άγονο τοπίο. Εδώ φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, που η παράδοση λέει πως φιλοτέχνησε ο Απόστολος Λουκάς. Ο θρύλος για την εύρεση της εικόνας αναφέρει, ότι μια έναστρη νύχτα κάποιοι ψαράδες ψάρευαν με βάρκα στον όρμο της Κανάλας. Θαύμαζαν την ψαριά τους, σταυροκοπιούνταν και αναρωτιόνταν αν ήταν θαύμα, καθώς έβγαζαν συνέχεια όλο και περισσότερα ψάρια. Εκεί που τραβούσαν τα παραγάδια και σιγά-σιγά η βάρκα έφτανε προς τα βράχια, ένας από τους ψαράδες αντίκρισε φως κοντά στην ακτή. Φοβήθηκαν και βιάστηκαν να βγάλουν τα παραγάδια και να φύγουν, όμως εκείνα κάπου σκάλωσαν και ήταν αδύνατο να μετακινηθούν. Ζήτησαν λοιπόν τη βοήθεια της Παναγιάς. Το φως που έβλεπαν έγινε τότε ανέσπερο και έλαμψε δυνατά. Τα παραγάδια λευτερώθηκαν, αλλά εκείνοι δεν έφευγαν, σαν κάτι να τους ωθούσε προς το φως. Πλησίασαν και το είδαν να βγαίνει μέσα από το βυθό, σαν πύρινη
φλόγα και πλάι του ένα πλατύ ξύλο. Ανέσυραν το ξύλο και η Παναγιά, γλυκιά και όμορφη, παρουσιάστηκε ζωγραφισμένη εκεί πάνω του! Γύρισαν στο χωριό, τη Δρυοπίδα και διηγήθηκαν το γεγονός. Το νησί αναστατώθηκε και όλοι έτρεξαν ν’ ανάψουν ένα κερί στο εικόνισμα. Πήραν απόφαση να κτίσουν εκκλησιά κάπου εκεί κοντά, στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα. Η Παναγία όμως παρουσιάστηκε στον ύπνο των ψαράδων και ζήτησε να κτιστεί σε άλλο μέρος ο ναός της, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα.

Ο αρχικός ναός ήταν χωματοσκεπής και μικρός. Η όλη δομή του Ιερού Προσκυνήματος, η οποία είχε διατηρηθεί μέχρι το 1946, αποδεικνύει ότι η Παναγία Κανάλα, είχε μετατραπεί σε μοναστήρι, όπως βεβαιώνουν και τα ανευρεθέντα (από τον Κυθνιό φιλόλογο Γ. Βενετούλια) έγγραφα στο Μουσείο Μπενάκη και στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Ο ναός που υπάρχει μέχρι σήμερα, οικοδομήθηκε το 1869 μετά από κατεδάφιση του αρχικού. Η θαυματουργός εικόνα είναι μεγάλων διαστάσεων (1,00μ.x0,80 μ.) και είναι έργο του περίφημου αγιογράφου, ιερέως Εμμανουήλ Σκορδίλη του Κρητός (1575). Το πλέον επίσημο πανηγύρι γίνεται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο. Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει και το Πολεμικό Ναυτικό με μια φρεγάτα και άγημα ναυτών, καθώς και η μπάντα του Ναυτικού. Κατά την περιφορά της εικόνας γίνεται αναπαράσταση της ευρέσεώς της. Η Παναγιά η Κανάλα έχει κάνει πολλά θαύματα σε πιστούς που έχουν ζητήσει τη βοήθειά της.

Στην άλλη πλευρά του νησιού βρίσκονται τα Λουτρά, γνωστά για τις θερμές ιαματικές τους πηγές, του Κακάβου και των Αγίων Αναργύρων, που προσελκύουν κάθε χρόνο πλήθος επισκεπτών. Μεταξύ τους και οι βασιλείς  Όθωνας και Αμαλία!

Κοντά στα Λουτρά, στην περιοχή του Κεφαλόκαστρου ή Κάστρου της Ωριάς, υπάρχουν τα ερείπια της μεσαιωνικής πρωτεύουσας της Κύθνου. Εδώ θα δείτε ερείπια τείχους, σπιτιών, δεξαμενών και εκκλησιών (Κεραλεούσα – Αγία Τριάδα). Όσο για την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού εντοπίζεται στη σημερινή τοποθεσία Βρυόκαστρο, όπου ήταν χτισμένη η αρχαία Κύθνος. H παραθαλάσσια τειχισμένη πόλη κατοικήθηκε αδιάκοπα από τον 10ο αι. π.X. ως τον 6ο/7ο αι. μ.X. Μεταξύ άλλων, έχουν εντοπιστεί λείψανα του τείχους, ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα, θεμέλια ναών και βωμών, σπήλαια που χρησίμευαν στη συγκέντρωση νερού, καθώς και ίχνη από την αγορά της πόλης.

Θαυμάσιες παραλίες είναι επίσης το Σχοινάρι, το Καβουροχέρι και τα Ποτάμια, στις οποίες φτάνουμε και με καΐκια. Επίσης η παραλία του Αγίου Σώστη -που τον Αύγουστο προσφέρει ένα ανεπανάληπτο θέαμα, καθώς ανάμεσα στις πέτρες φυτρώνουν ροζ και άσπρα κρινάκια, που ευωδιάζουν-, αλλά και το Κουρί, οι Λεύκες και πολλές άλλες.

Οι κάτοικοι της Κύθνου είναι πολύ πιστοί, κάτι που μαρτυρούν οι τετρακόσιες περίπου εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια του νησιού, πολλά από τα οποία είναι αφιερωμένα στην Παναγία.

Στην Κύθνο, κάθε βήμα σε φέρνει αντιμέτωπο με εικόνες απίστευτης ομορφιάς! Πληροφορίες για τα μονοπάτια της Κύθνου, πεζοπορικές διαδρομές και αξιοθέατα θα βρείτε στο site: http://www.kythnoshiking.com

Σ’ όλο το νησί υπάρχουν ταβέρνες που προσφέρουν τις τοπικές σπεσιαλιτέ. Σφουγγάτα, κολόπια, κοπανιστή και άλλα τυροκομικά προϊόντα, κάπαρη, λιαστά ψάρια, στραπατσάδα με κολοκυθάκια, παστέλι και αμυγδαλωτά. Φημισμένο είναι επίσης το θερμιώτικο μέλι. Φεύγοντας, πάρτε μαζί σας τις γεύσεις της Κύθνου, κλεισμένες στις σελίδες του βιβλίου «Το Μυριστικό Κυδώνι», του Γιώργη Βενετούλια (εκδ. Εν Πλω).