Παλαιά ατμομηχανή του Οδοντωτού στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Καλαβρύτων.

Ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο αξέχαστος μπαρμπα-Γιώργος, γεννήθηκε στο Διακοπτό Αχαΐας στις 12 Ιουλίου 1912 και φυσικά η γενέτειρά του τιμά το διάσημο τέκνο της.

Από το Διακοπτό ξεκινά την διαδρομή του ο Οδοντωτός Σιδηρόδρομος και η παλιά αυτή ατμομηχανή αποτελεί αξιοθέατο για την πόλη και τους επιβάτες της συγκεκριμένης γραμμής.

Η πορεία του Οδοντωτού δεν διασχίζει μόνο πανέμορφα φυσικά τοπία, αλλά και γραφικά χωριουδάκια της περιοχής, στων οποίων την καθημερινότητα ρίχνουμε κλεφτές ματιές μέσα από τα παράθυρα του τραίνου.

Πριν από 125 ακριβώς χρόνια, στις 10 Μαρτίου 1896, ο Οδοντωτός πραγματοποίησε το πρώτο δρομολόγιό του, υλοποιώντας το όραμα του Χαρίλαου Τρικούπη, τότε Πρωθυπουργού της Ελλάδος…

…ο οποίος θέλησε να δημιουργήσει τοπικά σιδηροδρομικά δίκτυα, με αφετηρία κάποια σημεία δίπλα στο κύριο δίκτυο και με πλάτος γραμμής 75 εκατοστά…

…γεγονός που την καθιστά μία από τις στενότερες στον κόσμο και προφανώς μία από τις εντυπωσιακότερες….

…καθώς μέσα από τα 22.350 μέτρα απόστασης, που διανύει σε χρόνο 60 λεπτών, καταλήγει στην πόλη των Καλαβρύτων, σε υψόμετρο 750 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας…

…έχοντας διέλθει από τοπία απίστευτου φυσικού κάλλους και διασχίζοντας συνολικά 49 γέφυρες και λαξεμένες στον βράχο στοές με μικρά ανοίγματα, μέσα από τα οποία διακρίνονται σπηλιές με πλούσιο σταλαγμιτικό διάκοσμο.

Η διαδρομή του Οδοντωτού, η οποία από μόνη της αποτελεί αξιοθέατο και ταξιδιωτικό προορισμό, περνά μέσα από το Φαράγγι του Βουραϊκού, προσφέροντας στους επιβάτες του μια γοητευτική θέα προς το ποτάμι, το οποίο κυλά εν μέσω οργιώδους βλάστησης από πλατάνια και έλατα…

…ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που δημιουργούνται μικροί ή και μεγαλύτεροι καταρράκτες, με χαρακτηστική περίπτωση αυτόν στην θέση Καταρράκτης, όπου τα νερά του ποταμού πέφτουν σχεδόν κάθετα και ορμητικά κάτω από το γεφύρι της γραμμής.

Πέραν της μελέτης και του σχεδιασμού του δικτύου, που διεκπεραιώθηκαν από Γαλλική εταιρεία, στο έργο συμμετείχαν και πολλοί Ιταλοί εργάτες, αξιοποιώντας την εμπειρία που είχαν αποκομίσει από την κατασκευή ορεινών σιδηροδρόμων στις Άλπεις.

Λόγω του δυσπρόσιτου εδάφους και των φτωχών τεχνικών μέσων της εποχής το όλο εγχείρημα αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολο απ’ ότι υπολόγιζαν οι σχεδιαστές. Παρ’ όλα αυτά, το έργο θεωρείται κατασκευαστικός άθλος, ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα, όπως εύγλωττα μαρτυρά και η συγκεκριμένη φωτογραφία.

Η γραμμή και το τροχαίο υλικό αναβαθμίστηκαν τον Οκτώβριο του 2008, ενώ από τον Ιούνιο του 2009 τα δρομολόγια εκτελούνται από νέους ελβετικούς συρμούς, ένας εκ των οποίων εισέρχεται στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ζαχλωρούς…

…η οποία αποτελεί έδρα της ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας, που ανήκει διοικητικά στον Δήμο Καλαβρύτων και στην οποία υπάγονται, επίσης, ο οικισμός Άνω Ζαχλωρού και η Μονή Μεγάλου Σπηλαίου. Δεν μπορούμε να μην κάνουμε μια σύντομη έστω στάση, προκειμένου να δοκιμάσουμε το περίφημο γλυκό ροδοζάχαρη -τριαντάφυλλο-…

…και να απολαύσουμε το πανέμορφο τοπίο του χωριού.

Η γέφυρα του Οδοντωτού στην Ζαχλωρού.

Η περίφημη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από εδώ και μόλις μίας ώρας πεζοπορία είναι αρκετή για να το προσεγγίσει ο ενδιαφερόμενος ταξιδιώτης.

Το τραίνο συνεχίζει την πορεία του προς τα Καλάβρυτα «σκαρφαλώνοντας» όλο και ψηλότερα, καθώς, ενώ το πρώτο κομμάτι της διαδρομής είναι ομαλό, σταδιακά η κλίση αυξάνει και η αμαξοστοιχία αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει τα «δόντια» της…

…διασχίζοντας καταπράσινα τοπία που τίποτα δεν έχουν να ζηλέψουν από αλπικές τοποθεσίες της Κεντρικής Ευρώπης…

…καθώς σιγά-σιγά η διαδρομή ομαλοποιείται και πάλι και αφού διέλθει και από τον Σταθμό της Κερπινής προσεγγίζει τον πέτρινο Σιδηροδρομικό Σταθμό των ηρωικών Καλαβρύτων, όνομα που προέρχεται από τα «Καλά βρυτά», τα καλά νερά -στα αρχαία βρύω=αναβλύζω, εξ ου και η βρύση-, τα οποία πράγματι αναβλύζουν σε αφθονία στον τόπο αυτό. 

Η πλατεία και ο κεντρικός πεζόδρομος της πόλης, η ραχοκοκαλιά της θα μπορούσαμε να πούμε, καθώς στις δύο πλευρές του συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός καταστημάτων που πωλούν τοπικά προϊόντα, αλλά και όμορφοι χώροι εστίασης ή αναψυχής.

Στην αρχή του πεζόδρομου, το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μνημεία της πόλης. Στεγάζεται στο κτήριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου, ο περιβάλλων χώρος του οποίου έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικός τόπος. Σ’ αυτό το συμβολικό κτήριο οι κάτοικοι της πόλης των Καλαβρύτων γνώρισαν και υπέστησαν τη βαναυσότητα της ναζιστικής θηριωδίας, καθώς εδώ οι Ναζί συγκέντρωσαν στις 13 Δεκεμβρίου 1943 τους Καλαβρυτινούς, διαχώρισαν τους άνδρες άνω των 13 ετών από τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους και τους εκτέλεσαν στον λόφο του Καππή.

Η σύνθεση με τίτλο «ΟΧΙ ΑΛΛΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ», έργο του γλύπτη Νίκου Δημόπουλου, στο προαύλιο του Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, αποτελεί δωρεά της οικογένειας Ανδρέα Βαρελόπουλου και απεικονίζει μια γυναίκα, που σύρει τον νεκρό εκτελεσθέντα σύζυγό της, υπό το γεμάτο πόνο βλέμμα των παιδιών τους

«Κείνο τον παλιό καιρό η μικρή μας πολιτεία, με την όμορφη πλατεία πούχε γύρω καφενεία και κουρεία και γραφεία και βρυσούλες με νερό, είχε κόσμο ένα σωρό! Υπαλλήλους και εμπόρους, δικηγόρους και Ντοτόρους, παπουτσήδες και μαστόρους, μπαρμπεράκια λιμαδόρους κείνο τον καλό καιρό!» (Γ. Κουτσουρής)

«Ο πρώτος Γερμανός που με έσυρε, πράγματι ξεγελάστηκε. Νόμισε πως ήμουν σκοτωμένος και με φιλοδώρησε με μια κλωτσιά φεύγοντας. Μετά ήλθε και δεύτερος στρατιώτης. Πίστευα, πως θα γινόταν το ίδιο και μ’ αυτόν.Τελικά δεν μπόρεσα να κρατήσω άλλο την αναπνοή μου και ανάσανα. Τότε με πυροβόλησε με το πιστόλι του στο λαιμό και έφυγε αμέσως». (Γεώργιος Γεωργαντάς – Διασωθείς).

«Σπίτια, μαγαζιά, δημόσια καταστήματα, καλύβες κι αχυρώνες, εκκλησίες, περιουσίες, μόχθοι και ιδρώτες χρόνων και χρόνων, μετά τη λεηλασία κατατρώγονται αλύπητα από μια κοκκινόμαυρη απέραντη φωτιά…» (Γεώργιος Γεωργαντάς – Διασωθείς)

Στην 5η και τελευταία αίθουσα του Μουσείου, που αποτελεί χώρο ιστορικής μνήμης, εκτίθεται το Πάνθεον των Καλαβρυτινών ηρώων, καθώς στον γυάλινο τοίχο της και πάνω από την σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό, έχουν καταγραφεί τα ονόματα όλων των θυμάτων των Ναζί.

Τα Καλάβρυτα είναι χτισμένα στα Αροάνια Όρη (Χελμό) σε υψόμετρο 735 μέτρων και αποτελούν έδρα του ομώνυμου Δήμου, καθώς και της άλλοτε ομώνυμης Επαρχίας. Ο πληθυσμός τους, σύμφωνα με την εθνική απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 1.674 μόνιμους κατοίκους.

Ο Μητροπολιτικός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην κεντρική πλατεία των Καλαβρύτων, κάηκε τόσο από τον Ιμπραήμ το 1826…

…όσο και από τους Γερμανούς την ημέρα της εκτέλεσης των Καλαβρυτινών, στις 13 Δεκεμβρίου 1943. Το ρολόι στο αριστερό καμπαναριό έμεινε έκτοτε κολλημένο στην μαύρη εκείνη ώρα, ενώ το άλλο μετρά τις ώρες ελευθερίας.

Στην ίδια πλατεία φιλοξενούνται, επίσης, το Ηρώον Πεσόντων, δύο κανόνια, καθώς και προτομές αγωνιστών του 1821…

…όπως αυτή του Ιερέα Παναγιώτη Δημόπουλου, του παπα-Καλού, όπως τον αποκαλούσαν οι Καλαβρυτινοί, γιατί έτρεχε σε κάθε ανάγκη, εμψύχωνε, βοηθούσε και δεν εγκατέλειψε τα τέκνα του ούτε τη δύσκολη ώρα της Καλαβρυτινής Καταστροφής, παρά μόνο ακολούθησε και αυτός μαζί τους το δρόμο της θυσίας και εκτελέσθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1943.

Προτομή, στην πλατεία Πετιμεζαίων, του Νικολάου Πετιμεζά (1790 – 1865), ο οποίος συνδέθηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, πολέμησε μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και εκλέχθηκε πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση του 1843.

Και φυσικά δεν μπορούμε να φύγουμε από τα Καλάβρυτα χωρίς να πιούμε μία τεντούρα, το παραδοσιακό ηδύποτο της Πάτρας, το οποίο έχει μαύρο χρώμα και ιδιαίτερα γλυκιά και ευχάριστη γεύση, παρασκευάζεται δε με αρωματισμό ή εκχύλιση διαφόρων τύπων αποσταγμάτων, όπως ρούμι, μπράντι ή και αλκοόλη ποτοποιίας, με συνοδεία διαφόρων βοτάνων και μπαχαρικών, με κύρια συστατικά την κανέλα και το γαρύφαλλο.

Βρισκόμαστε πια στην διαδρομή της επιστροφής προς Διακοπτό, το τραινάκι κινείται και πάλι με ταχύτητα που κυμαίνεται από 30 έως 40 χλμ/ώρα στην απλή γραμμή και από 6 έως 15 χλμ/ώρα στο οδοντωτό κομμάτι, δίνοντάς μας έτσι την ευκαιρία να απολαύσουμε για μία ακόμα φορά την ομορφιά του Φαραγιού του Βουραϊκού…

…το οποίο έχει μήκος περίπου 20 χλμ. και διαθέτει χλωρίδα ιδιαίτερα σημαντική, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την καταγραφή αρκετών ενδημικών ειδών σπάνιων και προστατευμένων -27 της Πελοποννήσου, 90 της Ελλάδας και 5 τοπικών του Χελμού-, όπως η καμπανούλα των βράχων (Campanula rupestris), ο άγριος στάχυς (Stachys parolinii), η αουρίνια του Μωριά (Aurinia moreana) κ.άλ.

Αξιομνημόνευτη είναι και πανίδα της περιοχής, που βρίσκει καταφύγιο στους απότομους δασωμένους ορεινούς όγκους, οι οποίοι περιβάλλουν το φαράγγι, μεταξύ αυτών βίδρες, νυχτερίδες, βάτραχοι, νεροχελώνες, χρυσαετοί, βραχοκιρκίνεζα, αλλά και πεταλούδες -νυχτοπεταλούδες και μπλε πεταλούδες-, που την άνοιξη ομορφαίνουν με τα χρώματά τους τα αλπικά λιβάδια του Χελμού.

Οι Πόρτες αποτελούν το στενότερο σημείο της διαδρομής του Βουραϊκού εντός του ομώνυμου φαραγγιού. Στο σημείο αυτό ο Οδοντωτός διέρχεται μέσα από σήραγγα, στις εισόδους της οποίας βρίσκονται τοποθετημένες ακόμα και σήμερα δύο μεγάλες σιδερένιες και σκουριασμένες πλέον πόρτες -εξ’ ου και η ονομασία-…

…οι οποίες παλιότερα χρησίμευαν ώστε να αποκλείεται η είσοδος στους πεζούς και να επιτρέπεται μόνο η σιδηροδρομική διέλευση. Το τοπίο είναι άκρως εντυπωσιακό και υποβλητικό και εν πολλοίς έχει διαμορφωθεί από την διαβρωτική δύναμη του νερού.

Για τον Οδοντωτό έχουν ανοιχθεί δύο τούνελ με δύο μεταλλικές γέφυρες, το παλιό και πολύ στενό απ’ όπου περνούσε παλαιότερα ο σιδηρόδρομος και το νεώτερο, που βρίσκεται σε χρήση και σήμερα.

Ένας από του καταρράκτες του Βουραϊκού.

Ένα από τα εντυπωσιακότερα σημεία της διαδρομής κρατήσαμε για το τέλος, το πέρασμα Δικαστήρια, με την τοποθεσία να παίρνει το όνομά της από μια μικρή ημικυκλική σπηλιά, που μοιάζει με φυσική αίθουσα δικαστηρίου, εντός της οποίας διακρίνονται ο Δικαστής, ο Πρόεδρος και ο Εισαγγελέας, όλοι τους σταλαγμιτικά δημιουργήματα, όπως φαίνεται και στην φωτογραφία.