Ο Άγιος Ιωσήφ (San Giuseppe) χτυπάει τρεις φορές με το πηρούνι του το πιάτο με τηγανητά ψάρια, που βρίσκεται εμπρός του. Αυτομάτως τα υπόλοιπα μέλη της Αγίας Οικογένειας, η Μαρία και ο Ιησούς, αλλά και οι λοιποί 10 προσκεκλημένοι τους Άγιοι -μεταξύ των οποίων η Αγία Άννα, η Αγία Ελισάβετ, η Αγία Αγνή, ο Άγιος Φίλιππος, ο Άγιος Ζαχαρίας, ο Άγιος Ιωακείμ, Άγιος Ιωσήφ της Αριμαθαίας κ.άλ.-, σταματούν το φαγητό, προκειμένου να τους σερβιριστεί το επόμενο πιάτο του τελετουργικού γεύματος. Ο αριθμός 13 είναι ο μέγιστος για τους συνδαιτημόνες, προς ανάμνησιν του Μυστικού Δείπνου -o ελάχιστος αριθμός συμμετεχόντων είναι τρεις, o Άγιος Ιωσήφ, η Μαρία και ο Ιησούς-, αλλά πάντοτε σε ζευγάρια Αγίων και σε μονούς αριθμούς, ενώ το 13 σηματοδοτεί επίσης την ανώτερη ποσότητα διαφορετικών πιάτων, που θα γευθούν οι προσκεκλημενοι στο «Τραπέζι του Αγίου Ιωσήφ» (Tavola di San Giuseppe). Στο Τραπέζι μεταξύ άλλων σερβίρονται -εκτός από τα τηγανητά ψάρια που θυμίζουν τον Ιησού-, ρεβύθια, που το σχήμα τους ομοιάζει με τον νάρκισσο, το λουλούδι του Αγίου Ιωσήφ, μπρόκολο που παραπέμπει στο ανθισμένο ραβδί του, βολβοί που συμβολίζουν το πέρασμα από το χειμώνα στην άνοιξη, τηγανητό φινόκιο, το σχήμα των φύλλων του οποίου παραπέμπει στο σχήμα του «πωπού» του βρέφους Ιησού,  ολοστρόγγυλα pitule, σαν μικρά λουκουμαδάκια, που θυμίζουν τις τρεις μπάλες-σύμβολο της Αγίας Τριάδας, ncartiddati ή cartellate -κάτι σαν τα δικά μας ξεροτήγανα σε σχήμα τριαντάφυλλου-, που μοιάζουν με τις φασκιές των μωρών, γι’ αυτό άλλωστε αποτελούν κατ’εξοχήν χριστουγεννιάτικο γλύκισμα. Απουσιάζουν από το Τραπέζι αυτό παντελώς το κρέας, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά, ενώ κυριαρχούν τα λαχανικά και τα ζυμαρικά.

Όλα αυτά μπορεί να ηχούν παράξενα και εξωπραγματικά, συμβαίνουν όμως κάθε χρόνο, στις 18 και 19 Μαρτίου, στο Salento της Puglia, στη Νότια Ιταλία -στο τακούνι, όπως συνηθίζουμε να λέμε, της ιταλικής μπότας-, στην περιοχή του Otranto και κυρίως στην όμορφη κωμόπολη του  Minervino di Lecce και των μικρών χωριών γύρω του, στην Specchia Gallone και στην Cocumola, που ανήκουν διοικητικά στον ίδιο Δήμο. Προφανώς, λοιπόν, τον ρόλο των προαναφερθέντων Αγίων αναλαμβάνουν να υποδυθούν κάποια εξέχοντα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας -με κορυφαίο τον ρόλο του San Giuseppe-, που θεωρούν μεγάλη τους τιμή να φέρουν εις πέρας την υψηλή αυτή αποστολή! Βεβαίως, αισθάνομαι κι εγώ ιδιαιτέρως υπερήφανη που είχα την τιμή να ζήσω μία μοναδική εμπειρία ζωής, υποδυόμενη την Αγία Αγνή (Sant’Agnese), στην φετινή διοργάνωση των Τραπεζιών του Αγίου Ιωσήφ!

H παράδοση αυτή, που τηρείται με πολύ μεγάλη προσήλωση,  μπορεί να έλκει την καταγωγή της είτε από τους Μεσαιωνικούς χρόνους, όταν οι ευγενείς προσέφεραν πλούσια στρωμένα τραπέζια στους φτωχούς κατά την διάρκεια συγκεκριμένων εορτών, είτε πάλι ως ανάμνηση της επίσης παλιάς συνήθειας για προσφορά φαγητού και συγκεκριμένα ενός πιάτου με ζυμαρικά και ρεβίθια, σε όποιον εμφανιζόταν  στο σπίτι μίας ευσεβούς οικογένειας, στις αρχές Μαρτίου. Μία από τις βασικές αρχές της καθολικής θρησκείας είναι εκείνη που τοποθετεί την αναζήτηση της ευτυχίας στον Ουρανό και όχι στα εγκόσμια. Η απληστία θα έπρεπε, λοιπόν, να καταπολεμηθεί παντοιοτρόπως και ακόμα και τα πιο ταπεινά τρόφιμα θα έπρεπε να είναι αγιασμένα με κάποιο τρόπο. Έτσι, τα προαναφερθέντα ζυμαρικά με ρεβύθια (pasta e ceci ή “la massa” στην τοπική διάλεκτο), έπρεπε να μαγειρευτούν κατά τη διάρκεια της προσευχής προς τον Κύριο, να μείνουν για να ξεκουραστούν όση ώρα απαιτείται για δέκα προσευχές στην Madonna (Ave Maria) και να σερβιριστούν αφού ολοκληρωθεί η προσευχή με το Άγιο Ροδάριο (καθολικό κομποσκοίνι). Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι μία ευσεβής οικογένεια δεν θα μπορούσε να φάει τίποτα άλλο παρά τα υπολείμματα, εάν υπήρχαν! Η ιεροτελεστία αυτή τηρείται και σήμερα. Τα ζυμαρικά προετοιμάζονται εκ των προτέρων, ενώ την ημέρα του τελικού μαγειρέματος, οι εθελοντές που έχουν αναλάβει το έργο αυτό απαγγέλλουν την προσευχή του Αγίου Ροδαρίου.

Το βράδυ της παραμονής, 18 Μαρτίου, εκτός από τα “Tavole” ιδιωτών και φορέων επισκεφθήκαμε και το εκκλησάκι της Αγίας Άννας, όπου για μία ακόμα φορά εντυπωσιαστήκαμε από την ατέλειωτη έμπνευση των πιστών στην ευφάνταστη δημιουργία μοναδικών και εντελώς διαφορετικών Τραπεζιών του Αγίου Ιωσήφ. Εδώ δοκιμάσαμε και την περίφημη “massa”, η οποία περιλαμβάνει τοπικά ζυμαρικά βρασμένα και τηγανισμένα, τα τοπικά χόρτα cavoli salentini (είδος μπρόκολου), ρεβύθια, άφθονα μπαχαρικά -κυρίως κανέλα, πιπέρι και γαρύφαλλο- και τέλος ψίχουλα τηγανισμένα -το τυρί του φτωχού-, για το τελικό πασπάλισμα. Η ατμόσφαιρα της βραδιάς αυτής είχε κάτι το μοναδικό κι αξέχαστο, καθώς ξένοι εμείς, αμύητοι στην τοπική κουλτούρα και τα έθιμα, αισθανθήκαμε ότι πραγματικά γίναμε ένα με τον κόσμο του Minervino di Lecce, ο οποίος κυριολεκτικά μας αγκάλιασε και μας έκανε αναπόσπαστο κομμάτι της οικογένειας του τόπου. Της οικογένειας του Minervino di Lecce.

Το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των μεγάλων «Τραπεζιών του Αγίου Ιωσήφ», είναι τα τεράστια στρογγυλά ψωμιά σε σχήμα αγκαλιάς, τα ψωμιά του San Giuseppe, ένα είδος γιγαντιαίων λουκουμάδων, θα μπορούσαμε να πούμε, τα οποία ζυγίζουν 3 έως και 5 κιλά έκαστο και χρειάζονται περίπου 3 ώρες ψήσιμο (το πεντόκιλο). Κάθε ψωμί φέρει το σύμβολο του Αγίου στον οποίο αφιερώνεται, μπαστουνάκι για τον Άγιο Ιωσήφ, ροζάριο για την Madonna, σκάλα για το Άγιο Ζαχαρία κ.ο.κ. Το ομοίωμα του Αγίου Ιωσήφ ή της Αγίας Οικογένειας δεσπόζει στο κέντρο των Τραπεζιών αυτών, τα οποία είναι στρωμένα με τα ωραιότερα κεντήματα και τις πιο λεπτοδουλεμένες δαντέλες, συχνά χειροποίητα, με τις πιο φίνες πορσελάνες και τα ακριβότερα ασημικά της κάθε νοικοκυράς. Κάθε πιστός, που επιθυμεί να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς τον Άγιο Ιωσήφ ή να ζητήσει συγχώρεση, μπορεί να προετοιμάσει και να στολίσει στο σπίτι του το δικό του Τραπέζι, με τις προετοιμασίες να ξεκινούν μία εβδομάδα νωρίτερα. Την παραμονή της εορτής, στις 18 Μαρτίου, όλα αυτά τα σπίτια είναι ανοικτά και υποδέχονται τον κόσμο που τα επισκέπτεται, προκειμένου να κεραστεί και να ευχηθεί στους οικοδεσπότες. Στο επίκεντρο της προσοχής όλων το μεγάλο Τραπέζι στο σαλόνι της κατοικίας, γεμάτο με τα παραδοσιακά φαγητά, στολισμένο με φινόκιο και πορτοκάλια, με μπουκάλια λάδι και κρασί, όσπρια και ζυμαρικά και ό,τι άλλο επιλέξει η δημιουργική φαντασία των πιστών που το προετοίμασαν, πάντοτε με βάση τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής. Ο Δήμος φροντίζει για την δημιουργία ενός χάρτη με τα σπίτια που είναι ανοικτά και δέχονται κόσμο, έτσι ώστε κάθε επισκέπτης να μπορεί να βιώσει στο μέγιστο την εμπειρία αυτή.

Ανήμερα της γιορτής, στις 19 Μαρτίου, πραγματοποιούνται οι τελετουργίες γευμάτων και δείπνων με τους παρακαθήμενους Αγίους, όπως περιγράψαμε στην αρχή του άρθρου. Η αρχή και το τέλος σηματοδοτούνται από προσευχή, το ρυθμό δίνει ο Άγιος Ιωσήφ, ο Δήμαρχος έχει την επίβλεψη του όλου γεγονότος, ενώ στο τέλος του γεύματος, οι «Άγιοι» παίρνουν τα τρόφιμα που περίσσεψαν, προκειμένου να μοιραστούν στους φτωχούς.

Αξίζουν πραγματικά πολλά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, από τον Δήμαρχο και τους συνεργάτες του έως τον τελευταίο πολίτη, που δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για την διατήρηση των μακραίωνων παραδόσεων του τόπου τους. Αισθανόμαστε ευτυχείς που είχαμε την ευκαιρία να  βιώσουμε σε όλο τους το μεγαλείο τα γεγονότα αυτών των ημερών, από τα «παρασκήνια» και τις προετοιμασίες έως το «προσκήνιο» και τα υπέροχα διακοσμημένα Τραπέζια του San Giuseppe!

Minervino di Lecce: μια χρονοκάψουλα ιστορίας στην καρδιά του Salento

Το όνομα της πόλης οφείλεται είτε στην θεά Αθηνά (Minerva), η οποία και εμφανίζεται στο έμβλημα της πόλης, είτε στην αρχαία πόλη Castrum Minervae, η οποία καταστράφηκε από Σαρακηνούς πειρατές το 1266 και σε ανάμνηση της οποίας ιδρύθηκε το Minervino. Ωστόσο η πλέον αξιόπιστη και τεκμηριωμένη υπόθεση θα ήταν ότι το Minervino είναι ρωμαϊκής καταγωγής. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα το Minervino είχε περίπου 475 κατοίκους και αποτελούσε φέουδο της οικογένειας Filomarini -δούκες του Cutrofiano-, ενώ από το 1619 πέρασε στην εξουσία του Venturi, στον οποίο αργότερα αναγνωρίστηκε ο τίτλος του Δούκα. Το Palazzo Ducale Venturi, χτισμένο το 1500 και κάποτε αποκαλούμενο Castello Nuovo, αποτελεί το σημαντικότερο τοπόσημο του Minervino, έχοντας υπάρξει αρχικά ένας οικισμός και στη συνέχεια ένα μεσαιωνικό φρούριο, ενώ σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα εντυπωσιακό πεντάστερο ξενοδοχείο. Το κτήριο διαθέτει δύο ορόφους και εκτός από τα παράθυρα και την εντυπωσιακή κεντρική πόρτα, παρατηρούμε επίσης στην πρόσοψή του μία σειρά επάλξεων, οι οποίες προφανώς χρησίμευαν για την υπεράσπιση του κτηρίου έναντι τυχόν επιθέσεων. Η κεντρική πύλη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κυριαρχείται από το οικόσημο των Venturi.
Στα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης συμπεριλαμβάνονται επίσης η chiessa madre (μητέρα εκκλησία) του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, μία από τις ωραιότερες αναγεννησιακές εκκλησίες στη Νότια Puglia, της οποίας το εντυπωσιακό -για τα δεδομένα της πόλης- μέγεθος δικαιολογεί τον τίτλο αυτό, καθώς επίσης και οι εκκλησίες Madonna delle Grazie, Madonna Immacolata, Madonna Addolorata κ.άλ. Το Minervino di Lecce διαθέτει 7 συνολικά εκκλησίες. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκτεταμένοι ελαιώνες και αμπελώνες που περιβάλλουν το Minervino και κυρίως δύο μεγαλιθικά μνημεία, που εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή, το ντολμέν Li Scusi -ένα από τα μεγαλύτερα της Puglia– και το μενίρ Monticelli. Πολλές είναι και οι ημερήσιες εξορμήσεις, προς πανέμορφες γειτονικές τοποθεσίες και ενδιαφέρουσες πόλεις, στην ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Puglia, με βάση πάντα το Minervino di Lecce. Τέλος, με έδρα το Minervino, θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφθείτε μερικά από τα αξιολογότερα εστιατόρια της ευρύτερης περιοχής, για να απολαύσετε την παραδοσιακή κουζίνα του Salento, αλλά και ολόφρεσκα ψάρια ή θαλασσινά. Ενδεικτικά αναφέρουμε: “Volta 51”, “Menhir – Origano”, “Casanova” και “I Rocci” και “Panificio Caroppo”, όλα στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου του Minervino di Lecce, καθώς και το “Grotta del Conte”, στο Castro.

Θερμές ευχαριστίες για την πραγματοποίηση του μοναδικού αυτού ταξιδιού οφείλουμε στην Περιφέρεια της Puglia, στον Δήμο του Minervino di Lecce και προσωπικά στον Δήμαρχο Fausto de Giuseppe και τους συνεργάτες του, καθώς και στην διοργανώτρια εταιρεία “Quaros Consulting”.

Copyright ©Katerina Marinaki. All Rights Reserverd. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος web site με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της κατόχου του Κατερίνας Μαρινάκη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.