Σε ό,τι αφορά στα μοναδικά πασχαλινά έθιμα της Φολεγάνδρου, όλα ξεκινούν την Κυριακή του Πάσχα το μεσημέρι, την ώρα που σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα ο οβελίας έχει πλέον καταναλωθεί, τα κόκκινα αυγά έχουν τσουγκριστεί και όλοι εύχονται «Και του χρόνου!» Την ώρα που το Πάσχα παντού ανά την ελληνική επικράτεια και τον Ορθόδοξο κόσμο τελειώνει, στην Φολέγανδρο μόλις αρχίζει! Η εικόνα της Παναγίας κατεβαίνει από το ναό της, προκειμένου να επισκεφθεί ένα-ένα όλα τα σπίτια των κατοίκων, κατά τη διάρκεια μιας τριήμερης περιφοράς, που ξεκινά από την Χώρα, την Κυριακή το απόγευμα με όλο το χωριό στο πόδι, για να καταλήξει στην Άνω Μεριά το βράδυ της ίδιας μέρας. Σύσσωμοι οι κάτοικοι της Απάνω Μεριάς συνοδεύουν την εικόνα της Παναγίας, τη Δευτέρα το απόγευμα, ως την άκρη του χωριού, στο Μπρόβαρμα, όπου ολοκληρώνεται η ολοήμερη περιφορά της στο χωριό και την αποχαιρετούν προσκυνώντας την ευλαβικά, μετά την μοναδική μέσα στο έτος διανυκτέρευσή της στον ενοριακό ναό του πολιούχου Άη-Γιώργη. Ακολούθως η εικόνα θα επιστρέψει στη Χώρα, για να διανυκτερεύσει στην Παντάνασσα και να βρεθεί κοντά στα άλλα «παιδιά» Της, τους Χωραΐτες, με τον τριήμερο εορτασμό να ολοκληρώνεται το βραδάκι της Τρίτης του Πάσχα, οπότε και σύσσωμοι οι κάτοικοι συνοδεύουν την προστάτιδά τους στην μόνιμη κατοικία Της, στον Ι.Ν. που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου πάνω από την λιλιπούτεια πρωτεύουσα του νησιού, την Χώρα.

Οι πασχαλινές προετοιμασίες στο νησί ξεκινούσαν -και ξεκινούν ως σήμερα με μικρές διαφοροποιήσεις ως προς τα όσα θα αναφέρουμε στην συνέχεια- από την Σαρακοστή, με το εσωτερικό και εξωτερικό «γαλάχτισμα» των σπιτιών, δηλαδή το παραδοσιακό άσπρισμά τους με ασβέστη. Η Μεγάλη Εβδομάδα αφιερώνεται στην παρασκευή των πασχαλινών γλυκισμάτων και φαγητών. Το Μεγάλο Σάββατο όλες οι Φολεγάνδριες νοικοκυρές ασχολούνται «με τα σφαχτά και τον φούρνο», δηλαδή το σφάξιμο του κατσικιού και το άναμμα του οικιακού φούρνου, για να ψήσουν τις πίτες -πρωτότυπες ατομικές τυρόπιτες σε σχήμα και μέγεθος ατομικής πίτσας- καθώς και την γλυκιά μελόπιτα, φτιαγμένη από μυζήθρα και ντόπιο θυμαρίσιο μέλι. Όσο για το κατσικάκι, ψημένο στο φούρνο με πατάτες, αποτελεί το κατεξοχήν πασχαλινό έδεσμα του φολεγανδρίτικου τραπεζιού, ενώ τα εντόσθιά του μετατρέπονται στην πεντανόστιμμη σούπα «πατσά» -καμία σχέση δεν έχει ούτε με μαγειρίτσα, ούτε με τον γνωστό πατσά των ανά την επικράτεια πατσατζίδικων-, που καταναλώνεται το Σάββατο το βράδυ μετά την Ανάσταση. Το δε Σάββατο του Λαζάρου ψήνουν τους «Λαζάρους», μακρουλά ψωμάκια με σταφίδες, που συμβολίζουν τις πληγές του Λαζάρου.

Κατσικάκι με πατάτες στο φούρνο – Το φαΐ του γάμου

Υλικά

1 κιλό κατσικάκι

1 κιλό πατάτες

1/2 ποτήρι ελαιόλαδο

λίγο βούτυρο (προαιρετικά)

αλατοπίπερο

λίγη ρίγανη και δενδρολίβανο (προαιρετικά)

χυμό από 2 λεμόνια

Εκτέλεση

Κόβουμε το κρέας μας σε μερίδες και το πλένουμε. Καθαρίζουμε τις πατάτες και τις κόβουμε σε μέτρια κυδωνάτα κομμάτια. Τοποθετούμε τα υλικά στο ταψί και προσθέτουμε όλα τα υπόλοιπα συστατικά της συνταγής μας, προσέχοντας να τα απλώσουμε όσο το δυνατόν πιο ομοιόμορφα στις πατάτες και το κρέας. Ψήνουμε το φαγητό στο φούρνο για τουλάχιστον 1,5 ώρα, σε μέτριο φούρνο. Το φαγητό αυτό αποτελεί το κύριο πιάτο του φολεγανδρίτικου γάμου, γι’ αυτό άλλωστε και λέγεται «φαΐ του γάμου», ενώ παράλληλα είναι και το κατ’ εξοχήν πασχαλινό φαγητό των Φολεγανδρίων, για το τραπέζι της Κυριακής του Πάσχα.

Σημείωση: Τα υλικά που αναφέρονται ως προαιρετικα έχουν ενσωματωθεί τα τελευταία χρόνια στη συνταγή, η οποία στην παραδοσιακή της εκδοχή ήταν εντελώς απλή αλλά εξόχως νόστιμη, δεδομένου ότι όλα τα συστατικά της ήταν τοπικής παραγωγής, αγνά και πεντανόστιμα.

Πατσάς σούπα

Υλικά

Τα εντόσθια ενός κατσικιού (κοιλίτσα και εντεράκια), το κεφαλάκι, τον λαιμό και τα ποδαράκια του

μισό κιλό (τουλάχιστον) κρεμμύδια ψιλοκομμένα

ένα ματσάκι μαϊντανό

ένα ματσάκι άνιθο

αλατοπίπερο

2 αυγά

χυμό 2 λεμονιών

Καθαρίζουμε πολύ καλά τα έντερα και την κοιλιά του ζώου, φροντίζοντας να τα γυρίσουμε και από την ανάποδη, ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχουν ακαθαρσίες, ενώ την κοιλιά οι παλιές νοικοκυρές της Φολεγάνδρου την περνούσαν και από ασβέστη για να καθαρίσει εντελώς το «χνούδι» της. Στη συνέχεια και αφού πλύνουμε και τα υπόλοιπα κρεατικά μας, τα νεροβράζουμε όλα μαζί για αρκετή ώρα ώστε να μαλακώσουν καλά και να μπορούμε εύκολα να τα ξεκοκκαλίσουμε και να τα κόψουμε σε μικρά κομματάκια. Σωτάρουμε ελαφρά το κρεμμύδι στο λάδι, προσθέτουμε όλα τα κρεατικά και τα εντόσθια και τα γυρίζουμε για λίγο στην κατσαρόλα να πάρουν χρώμα και γεύση. Προσθέτουμε το αλάτι, το πιπέρι, τον άνιθο, τον μαϊντανό και τον ζωμό που έχουμε κρατήσει από το νεροβράσιμό τους. Μαγειρεύουμε σε σιγανή φωτιά για περίπου 3/4 της ώρας και όταν το φαγητό μας είναι έτοιμο και χυλωμένο, χτυπάμε το αυγολέμονο και το προσθέτουμε στο φαγητό. Η υφή του πατσά μας πρέπει να είναι σχετικά πηκτή. Aποτελεί το αναστάσιμο φαγητό που παραδοσιακά καταναλώνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.

Πίτες πασχαλινές

Υλικά

1 μανούρα (περίπου ενάμιση κιλό)

1 μυζήθρα ανάλατη  (περίπου 1 κιλό)

3 αυγά

αλάτι

λίγο αλεύρι (περίπου 3 κουταλιές της σούπας)

Για το φύλλο

1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις

1/2 ποτηριού του νερού λάδι (αν θέλουμε και λίγο παραπάνω δεν πειράζει)

1 κουταλάκι κοφτό αλάτι

1 κουταλιά μαγιά ή μια κουταλιά ξύδι

1 ποτηράκι χλιαρό νερό (ή όσο χρειαστεί ώστε να έχουμε μία σφιχτή και ευκολόπλαστη ζύμη)

Εκτέλεση

Αναμειγνύουμε καλά όλα τα υλικά για τη γέμιση και αφήνουμε το μείγμα να «ξεκουραστεί». Στο μεταξύ ζυμώνουμε τα υλικά της ζύμης και πλάθουμε έτσι ώστε να αποκτήσουμε ένα ζυμάρι μέτριο, εύπλαστο, όχι πολύ σφιχτό αλλά ούτε πολύ μαλακό και το αφήνουμε κι αυτό σκεπασμένο να «ανέβει», για δύο περίπου ώρες. Στη συνέχεια κόβουμε μικρά μπαλάκια από τη ζύμη, τα αλευρώνουμε και με τη βοήθεια της μάτσας (του πλάστη) ανοίγουμε πιτάκια σε μέγεθος περίπου όσο ένα πιατάκι της πάστας. Απλώνουμε ομοιόμορφα μια ποσότητα του μείγματος των τυριών, φροντίζοντας να αφήσουμε ένα περιθώριο στην άκρη του ζυμαρένιου δίσκου και ανασηκώνουμε τα χείλη του, έτσι ώστε να αγκαλιάσουν τη γέμιση, δημιουργώντας ένα προστατευτικό »τείχος», για να μην την αφήσουν να χυθεί κατά το ψήσιμο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι πίτες θυμίζουν κάπως μεγάλα μελετίνια, χωρίς όμως τις χαρακτηριστικές «τσιμπιές» στο ζυμάρι. Ψήνουμε τις πίτες μας σε προθερμασμένο φούρνο στους 200ο C, για 20-30 λεπτά, μέχρι να πάρουν ωραίο χρυσαφί χρώμα και να αρχίσουν να δημιουργούνται καφετιές κηλίδες στην επιφάνειά τους. Παρακολουθήστε το video της προετοιμασίας τους στο IGTV κανάλι μας στο Instagram.

Μελόπιτα

Υλικά

1 μυζήθρα ανάλατη (περίπου 1 κιλό)

1 ποτήρι μέλι θυμαρίσιο

2-3 αυγά (ανάλογα με το μέγεθός τους)

¾ ποτηριού ζάχαρη

1 βανίλια

μπόλικη κανέλα για το πασπάλισμα

Για το φύλλο

1/2 κιλού αλεύρι

1/4 ποτηριού του νερού λάδι 

1/2 κουταλάκι κοφτό αλάτι

1 ποτηράκι κρασιού χλιαρό νερό (ή όσο χρειαστεί ώστε να έχουμε μία σφιχτή αλλά εύπλαστη ζύμη)

Εκτέλεση

Αναμειγνύουμε καλά τη μυζήθρα με την ζάχαρη, τα αυγά, τη βανίλια και το μέλι. Ετοιμάζουμε το ζυμάρι μας και ανοίγουμε ένα φύλλο, το οποίο στρώνουμε στο ταψί μας, αφού πρώτα το λαδώσουμε. Απλώνουμε ομοιόμορφα το μείγμα της γέμισης, πασπαλίζουμε με μπόλικη κανέλα και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στο 200ο C περίπου για 30΄- 40΄. Μόλις την βγάλουμε από το φούρνο την αφήνουμε να κρυώσει και την κόβουμε σε μπακλαβαδωτά κομμάτια, πρέζες όπως τα ονομάζουν στην Φολέγανδρο. Οι μελόπιτες μπορούν να γίνουν και ατομικές, με τα ίδια υλικά και σε σχήμα που θυμίζει αυτό από τα μελετίνια της Σαντορίνης ή τα καλτσούνια της Κρήτης.

Copyright © Katerina Marinaki. All Rights Reserverd.
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική του περιεχομένου του παρόντος web site με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της κατόχου του Κατερίνας Μαρινάκη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.